Stare Miasto

Centrum Krakowa to wyjątkowe i unikatowe na skalę świata miejsce. Zachwycają się nim mieszkańcy i turyści, dlatego w sposób szczególny należy o nie skutecznie dbać i otoczyć jak najlepszą ochroną.

Krajobraz kulturowy, zabytki i historyczny układ urbanistyczny Starego Miasta i Plant Krakowskich wraz ze Wzgórzem Wawelskim i jego otoczeniem a także Stradomiem i Kazimierzem od 1978 r. widnieją na Liście Światowego Dziedzictwa Kulturalnego i Naturalnego UNESCO oraz w rejestrze zabytków. Stare Miasto wraz z Wawelem, Stradomiem, Kazimierzem, Podgórzem, Nowym Światem i Piaskiem zarządzeniem prezydenta RP z 1994 r. zostały uznane ponadto za pomnik historii. Od 17 czerwca 2011 r. tę cenną część miasta chronią także zapisy miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego „Stare Miasto”.

Władze Krakowa – jako pierwszego miasta w Polsce – poszły jednak o krok dalej. Sięgnęły po narzędzie, które dało im większy wpływ na to, co pod względem wizualnym dzieje się w zabytkowym centrum. Cel – stopniowe oczyszczenie zabytkowego centrum ze szkodliwych zjawisk. W listopadzie 2010 r. radni zdecydowali o utworzeniu Parku Kulturowego Stare Miasto, który uregulował całościowo zasady estetycznego kształtowania przestrzeni i ochrony krajobrazu kulturowego – zaczynając od szyldów i reklam, poprzez elewacje i dachy, działalność handlową i usługową, a skończywszy na prowadzeniu ogródków gastronomicznych. Na dostosowanie się do nowego prawa właściciele, zarządcy nieruchomości i przedsiębiorcy dostali 6 miesięcy od wejścia w życie przepisów.

Dziś nikt nie ma wątpliwości, że wprowadzony system zakazów i nakazów uporządkował przestrzeń publiczną i ograniczył ekspansję reklamową. Pogodzenie racji władz Krakowa i komercyjnego podejścia do wykorzystania ulic, chodników i obiektów w sercu Krakowa pozwoliło na zapanowanie nad drażniącym wszystkich chaosem psującym wizerunek miasta.

Centrum Krakowa stanowi dziedzictwo kultury nie tylko polskiej, czy europejskiej, ale światowej, choćby z uwagi na wpisanie w 1978 r. Starego Miasta wraz z Wawelem, Kazimierzem i Stradomiem na Listę Światowego Dziedzictwa Kulturalnego i Naturalnego UNESCO. Ponadto Stare Miasto wraz z Wawelem, Stradomiem, Kazimierzem, Podgórzem, Nowym Światem i Piaskiem zostało uznane za pomnik historii zarządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 8 września 1994 r. (M.P. Nr 50, poz. 418) . Dlatego też, mając na uwadze unikalne walory krajobrazu kulturowego historycznego charakteru przestrzeni publicznej Starego Miasta, Rada Miasta Krakowa objęła obszar Starego Miasta i Plant Krakowskich wraz ze Wzgórzem Wawelskim i jego otoczeniem szczególną formą ochrony, przewidzianą w ustawie z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami, jaką jest park kulturowy.

Rada Miasta Krakowa, podejmując uchwałę nr CXV/1547/10 z dnia 3 listopada 2010 r. w sprawie utworzenia Parku Kulturowego Stare Miasto, kierowała się potrzebą zapewnienia ochrony materialnego i krajobrazowego dziedzictwa kulturowego na obszarze Parku poprzez m.in.: przeciwdziałanie nadmiernej działalności handlowej i usługowej ingerującej lub zakłócającej możliwość ekspozycji przestrzeni publicznej lub sprzecznej z tradycją kulturową Parku i związaną z nią estetyką (§ 3 uchwały).

Utworzenie parku kulturowego dało możliwość realizacji następujących celów:

• zapewnienie właściwej ekspozycji niepowtarzalnej przestrzeni publicznej centrum miasta. Uchwała podkreśla konieczność utrzymania jej integralności poprzez spójne i czytelne określenie kryteriów użytkowych i estetycznych, jakie winy być wprowadzane na obszarze Parku Kulturowego, w celu utrzymania unikalności średniowiecznego układu urbanistycznego. Historyczny układ przestrzenny Starego Miasta wraz ze Wzgórzem Wawelskim jest jednym z najwybitniejszych przykładów urbanistyki europejskiej i reprezentuje wszystkie style architektoniczne. Bogactwo architektoniczne, historyczne, kulturowe, religijne, społeczne stanowi o unikatowej wartości krajobrazu kulturowego Starego Miasta, będącego wspólnym dziedzictwem Polaków. Walory te wymagają ochrony, a ich wartość potwierdzona została wpisem na Listę Światowego Dziedzictwa Kulturalnego i Naturalnego UNESCO;
• ograniczenie nadmiernej komercjalizacji historycznego centrum miasta poprzez przeciwdziałanie nadmiernej rozbudowie działalności handlowej i usługowej, która negatywnie ingeruje w formę architektoniczną obiektów zabytkowych, bądź zakłóca ich właściwą ekspozycję;
• ochrona sylwety Starego Miasta oraz osi i punktów widokowych umożliwiających wgląd na charakterystyczne elementy zabytkowego układu urbanistycznego, ze szczególnym uwzględnieniem Wzgórza Wawelskiego oraz widoków z obszaru parku kulturowego na charakterystyczne elementy innych zabytkowych obszarów miasta;
• ochrona urbanistyki Starego Miasta oraz wyeksponowanie bogactwa dzieł architektury, które są niezbędne dla kształtowania tożsamości lokalnej i utrwalenia unikatowości dziedzictwa kulturowego, a tym samym dla wzmocnienia poczucia przynależności w związku z miejscem.

Granica Parku przebiega ulicami: Straszewskiego, Podwale, Dunajewskiego, Basztową, Westerplatte, Św. Gertrudy, Bernardyńską, fragmentem Bulwaru Wisły do ulicy Podzamcze łączącej się z ulicą Straszewskiego.